TAHIL KORİDORUNDA UMUT YİNE İSTANBUL
‘Tahıl Koridoru Anlaşması’nın canlandırılması için yoğun diplomasi yürütülüyor. Bakan Fidan yarın Ukrayna’ya eylülde de Moskova’ya gidecek. Rusya’nın taleplerinin müzakeresi için İstanbul’da masa kurulması da seçenekler arasında.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile BM Genel Sekreteri Antonio Guterres başkanlığında 22 Temmuz 2022’de Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler arasında “Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesi” İstanbul’da imzalandı. Gemilerin kontrölü için İstanbul’da Müşterek Koordinasyon Merkezi kuruldu. Anlaşmanın süresi sağlanan mutabakatlar ile bir yıl içinde 3 kez olmak üzere 17 Temmuz 2023’e kadar uzatıldı. Ancak bu tarihten sonra dördüncü kez uzatma imkânı olmadı.
RUSYA ANLAŞMAYI UZATMADI
Rusya, yaptırımlar ve gübre ihracatının engellendiği gerekçesiyle BM’yi eleştirerek anlaşmadan çekildiğini açıkladı. Tahıl Koridoru Anlaşması içinde yer alan Rusya’nın BM ile kendi ürünlerinin ihracatı konusunda bir başka anlaşması daha bulunuyor. Rusya, bu çerçevede bir yıl içinde yaklaşık 60 milyon ton tahıl ihraç etti. Rusya bu tahılın yüzde 35’ini Karadeniz, yüzde 65’ni ise diğer denizlerdeki limanları üzerinden dış pazarlara sürdü. Tahılın yanı sıra gübre ve amonyak da Rusya’nın ihraç kalemleri içinde yer aldı. Ukrayna ise Tahıl Koridoru girişimi çerçevesinde bir yıl içinde 32 milyon 856 bin ton tahıl ihraç etti. Ukrayna, koridorun işlediği süreçte tahıl ihracından ayda ortalama bir milyar dolar kazandı.
Rusya, anlaşmadan çekildiğini açıkladığı 17 Temmuz’dan sonra gıda ve gübre ile ilgili konulardaki taleplerini, ABD ve AB’ye Türkiye üzerinden iletti. Diplomasinin arka odalarında Rusya’nın beş maddede topladığı talepleri üzerinden çetin müzakerelerin yaşandığı belirtildi. Rusya’nın talepleri içinde; “Rusya’nın Ziraat Bankası’nın SWIFT sistemine dahil edilmesi, Togliatti - Odessa amonyak boru boru hattının onarılması, gemi sigortaları sorununun çözümü, gıda alanında faaliyet gösteren Rus şirketlerin mal varlıklarıyla ilgili konuların çözülmesi” gibi başlıkların yer aldığı dile getirildi.
Girişimin canlandırılması için masada olan seçeneklerden biri de, Rusya ile BM’nin yeniden İstanbul’da masaya oturması. Bu toplantıların Rusya, BM ve Türkiye arasında üçlü formatta yapılması ve ilerleme sağlanması durumunda Ukrayna’nın katılımı ile dörtlü formatta devam edilmesi de konuşulan konular içinde yer aldı. Rusya’nın taleplerinin BM ile Rusya arasında müzakere edilmesi de, sorunun aşılması için gündeme getirilen formüller arasında.
